De vraag of herstel nog mogelijk is doet zich vooral voor bij echtparen waarbij één van de twee wil scheiden en de ander dat niet wil. Degene die wil scheiden gelooft niet meer dat het huwelijk nog te redden valt. Men heeft de hoop verloren dat herstel van de relatie nog tot de opties behoort.
Vrijwel altijd is dit geen conclusie die van de één op de andere dag komt, maar speelt dit langere tijd op de achtergrond, soms bij vlagen. De gedachte dat herstel onmogelijk is zet zich vast en vervolgens ziet zo iemand dit steeds meer bevestigd worden op de momenten waarop de moeite in de relatie zich voordoen. Op deze manier wordt er onbewust in gedachten een dossier aangemaakt, waarin bewijsvoering voor deze gedachten verzameld wordt. Door die groeiende overtuiging komt er een proces van losmaking op gang. Diegene neemt op emotioneel terrein steeds meer afscheid van de ander. Dit kan heel geleidelijk gaan en haast onopvallend verlopen. Zonder dat je er iets van merkt, word je steeds minder betekenisvol voor die ander. Het kan ook zijn dat je het wel merkte dat er meer afstand ontstond, maar dat dit beschouwde je als de normale ups en downs in een relatie.
Wanneer er een derde in het spel is wordt het proces van loslaten versneld en staat het vaak de hoop op herstel van het huidige huwelijk in de weg. Het stimuleert het afscheid nemen van de huwelijkspartner en versnelt het proces van het aanvaarden van de breuk. Dit leidt er toe dat men eerder kan komen tot een besluit om te scheiden en daarin kan berusten, omdat men al met het andere been in een nieuwe relatie staat, die men aan het opbouwen is.
Quote: De wens om te scheiden komt meestal niet uit het niets en geeft je zicht op slechts het topje van de ijsberg. Wat zich onder water bevindt heeft aandacht nodig.
Hoe eerder je (h)erkent dat er verwijdering groeit, hoe beter het is. De weg terug is eenvoudiger te vinden wanneer je minder ver van elkaar verwijderd bent en het proces van losmaking er nog niet toe heeft geleid dat je geen andere uitweg meer ziet.
De therapeut kan helpen door eerlijk de balans op te maken. Je kunt dit vergelijken met het opstellen van een schaderapport. Samen eerlijk kijken naar hoe het er voor staat: Hebt je de verwijdering écht niet gemerkt? Is er al eerder met elkaar open gesproken over waar de moeite ligt? Spelen andere zaken mogelijk een rol? Denk bijvoorbeeld aan ingrijpende gebeurtenissen die gezorgd hebben voor disbalans, bijvoorbeeld: verlieservaring, ziekte, geboorte kind, verhuizing, hormonale veranderingen, midlife crisis, scheiding van iemand uit nabije omgeving, een ander in het spel. Als de balans is opgemaakt en beiden inzicht hebben in de grootte van de schade, kan de afweging gemaakt worden of herstel nog mogelijk is. Het wordt ingewikkeld wanneer de meningen hierover uiteen lopen.
Waarom wil je bij elkaar blijven? Dat lijkt in dit verband een rare vraag, maar het antwoord op de vraag kan de werkelijke motivatie voor relatieherstel duidelijk maken. Zoek je de ander? Blijf je bij elkaar voor de kinderen, of vanwege financiële motieven? In beide gevallen is het je niet écht te doen om de ander. Hoe kan je dan verwachten dat de relatie (weer) goed komt door therapie? Het huwelijk veranderd dan in een overeenkomst waarin je afspreekt samen zorgvuldig voor de kinderen of voor elkaars financiële belangen te zorgen.
De geloofsovertuiging kan ook een belangrijke factor zijn om bij elkaar te blijven, bijvoorbeeld omdat de kerk geen ruimte biedt voor echtscheiding, of je zelf deze overtuiging hebt. Therapie kan alleen dan meerwaarde hebben, wanneer je bereid bent te investeren in de verbetering van de relatie. (Later hierover meer).
Het kan ook zijn dat je oprecht verdriet voelt over het kwijtraken van elkaar en de daarbij behorende teleurstellingen. Mogelijk ervaar je schaamte dat het niet is gelukt om er (tot dusver) samen uit te komen. Je hebt elkaar trouw beloofd en je wilt die belofte niet verbreken, of je wilt de ander het leed niet aan doen en hebt geprobeerd de belofte van trouw te handhaven, maar is inmiddels de hoop verloren en komt er alleen niet meer uit.
Daar waar nog een glimp van hoop is, is motivatie te vinden om te werken aan herstel. Een veel gehoorde opvatting is dat wanneer het gevoel voor de ander weg is, dat het dan een verloren zaak is en er wordt aan scheiding gedacht als enige overblijvende optie. Dat hoeft echter niet zo te zijn.
De therapeut kan met jullie opzoek gaan naar bronnen die de hoop activeren, waardoor de motivatie om te werken aan herstel weer wordt aangewakkerd. Hoe? Allereerst door verandering van focus. De focus in de achterliggende periode was met name gericht op wat men verloren was, of niet (meer) vond in de relatie, de teleurstelling hierover leidde tot meer afstand en mogelijk zelfs vertwijfeling over of het ooit wél goed is geweest, of men ooit wel écht van de ander heeft gehouden, of God jullie wel voor elkaar heeft bedoeld enzovoort.
Wanneer de focus weer komt te liggen op hoe je elkaar (opnieuw) kunt vinden, kan wantrouwen in de relatie kantelen naar beginnend vertrouwen. Het gesprek tussen jullie beiden kan (weer) op gang komen. In die gesprekken is oog voor het gemis, voor de geleden schade (teleurstellingen). Door dit met elkaar te delen, eventueel binnen therapie, en door te leren hierin de verbinding met de ander te zoeken, zet je weer de eerste stappen richting herstel.
Wat mooi is het wanneer de balans is opgemaakt en de motivatie verhelderd is en er weer hoop is gevonden om te werken aan herstel van de relatie. De weg die leidt naar herstel kan lang en zwaar zijn, maar geeft meestal ook vreugde en dankbaarheid.
Om te kunnen werken aan herstel van de relatie is de inzet van beide personen nodig, zoals we eerder beschreven. Het besluit om tóch te scheiden kan echter een eenzijdig besluit zijn. Hoewel therapie in eerste instantie gericht is op herstel van de relatie, kan het ook betekenen dat men blijft bij de keus om te scheiden. Wanneer iemand niet meer bereid is om op zoek te gaan naar nieuwe hoop op herstel en niet meer kan of wil investeren in de relatie en deze beschouwt als een verloren zaak, ontstaat er steeds meer afstand in de relatie. Zo iemand is begonnen aan aanvaarding van de breuk en neemt steeds meer afscheid van het huwelijk en van zijn/haar partner. Men is de fase van ontkenning, het doorworstelen van allerlei emoties en daarna de impasse voorbij en komt tot een besluit, namelijk te willen scheiden. (vergelijkbaar met rouwen, zie curve van Kübler-Ross). De partner die niet wil scheiden, komt op zo’n moment in actie. Die is nog in de eerste fases van shock, verdoving en ontkenning. Soms zie je op dit moment ook hoe familie, ambtsdragers en anderen in actie komen, en uiteindelijk merken dat iemand niet meer tot andere gedachten is te brengen, omdat iemand op emotioneel terrein afscheid heeft genomen van het huwelijk, geen hoop meer heeft op herstel en dan zelden bereid is om toch nog te gaan zoeken naar mogelijkheden. De partner die de scheiding niet wilde blijft dan verslagen achter.
Er zijn ook situaties waarin je je genoodzaakt ziet om te gaan scheiden, maar dit ten diepste niet wil. Je zou graag herstel zien en hebt van alles geprobeerd om tot herstel te komen. De kloof kan ook té groot zijn. Vertrouwen kan ernstig beschadigd zijn, denk bijvoorbeeld aan situaties waarin overspel, geweld, ernstige verslaving of forse persoonlijkheidsproblematiek een rol speelt. Wat een worsteling kan het dan zijn om bijvoorbeeld te moeten kiezen voor eigen veiligheid, of die van de kinderen. Om te voorkomen dat destructieve patronen leiden tot nóg meer schade. Deze categorie mensen vindt niet altijd begrip bij de omgeving; wat daardoor een eenzaam gevecht is.
Of herstel mogelijk is hangt niet in de eerste plaats af van de mate waarop men uit elkaar is gegroeid, of nog liefde voor elkaar voelt, maar veel meer of men nog bereid is om te investeren in de relatie, de hoop te (her)vinden. Wanneer men beide (opnieuw) bereid is gevonden om te werken aan herstel, is er gelukkig veel mogelijk.
'Ik kan eigenlijk niet aangeven wanneer de twijfel is toegeslagen, maar het is zeker al een paar jaar geleden begonnen. Ik denk dat het tijdens een familieweekend was waar ik van dichtbij zag hoe mijn zus en haar man met elkaar omgingen, dat ik me realiseerde wat ik miste in mijn huwelijk. Zij gingen zo liefdevol en zo warm met elkaar om. Hij heeft echt aandacht voor haar en ze praten veel met elkaar. Dat is bij ons allemaal niet zo.
Lees verder
'Het begon ermee dat ze heel verdacht ging doen met haar mobieltje. Vroeger liet ze die regelmatig slingeren maar ineens moest dat ding overal mee naar toe en op de gekste momenten kwamen er berichtjes binnen. In het begin vond ik dat nog niet zo verdacht. Ze heeft veel vriendinnen met wie ze op die manier contact heeft. En dat was ook altijd haar verklaring. Maar er waren ook anders signalen. Ze was erg afwezig met haar gedachten, ging veel meer aandacht aan haar uiterlijk besteden. Moest soms plotseling in het weekend een paar uur weg en vroeg mij dan om op de kinderen te passen.
Lees verder
