Wat zegt de kerk

Er zijn veel verschillende kerkgenootschappen en christelijke gemeenten. Het is onmogelijk om een algemeen geldende leer te beschrijven, aangezien er in die verbanden verschillend wordt gedacht. Je kunt hier het beste eens met je voorganger over in gesprek gaan.

Hieronder worden een aantal standpunten besproken, zodat je een idee krijgt wat je verwachten kunt en welke argumenten worden gebruikt.

Scheiden mag nooit

Om met het uiterste te beginnen: er zijn kerken waarin met zegt dat een scheiding nooit is toegestaan. Vaak volgt men de gedachtelijn dat een huwelijk bij God niet ontbonden kan worden. Elke scheiding door mensen is daarom ongeldig. Ook ernstige problemen als geweld en overspel zijn geen reden voor een echtscheiding.

Als samenleven echt niet mogelijk is vanwege de veiligheid van partner of kinderen is een scheiding van tafel en bed in bepaalde kerkelijke gemeenten mogelijk. Hierbij leven partners gescheiden, maar blijft het huwelijk juridisch bestaan.

De belangrijkste teksten zijn Mattheüs 19:6, Marcus 10: 9 en 1 Korintiërs 7: 10-11.

Twee echtscheidingsgronden

Veel kerken en gemeenschappen staan echtscheiding in sommige gevallen toe. Ze hanteren daarbij twee criteria: overspel (op basis van o.a. Matteüs 19: 9) en kwaadwillige verlating (op basis van 1 Korintiërs 7: 15). De Bijbel geeft geen andere mogelijkheden om te scheiden.

Bij overspel is één van beide partners vreemd gegaan. Bij kwaadwillige verlating is er sprake van een ongelovige partner die een gelovige partner afwijst en een scheiding aanvraagt. In dat geval is een scheiding geoorloofd.

Beide echtscheidingsgronden kunnen ook breder geïnterpreteerd worden. Onder overspel vallen dan ook: verliefd zijn op een ander, homoseksualiteit, seksverslaving, porno. Onder  kwaadwillige verlating alle gevallen waarin iemand door zijn of haar partner wordt verlaten.

Het werken met de echtscheidingsgronden levert vrijwel altijd een scherp onderscheid tussen dader en slachtoffer op. Het slachtoffer (degene die bedrogen of verlaten is) is ‘schuldloos’ gescheiden en kan op steun rekenen. De dader is schuldig, wordt vermaand en vaak van het avondmaal afgehouden.

Een derde grond

In de praktijk zijn de beide echtscheidingsgronden, hoe breed ook geïnterpreteerd, soms niet voldoende. Huwelijken waarin sprake is van fysiek of psychisch geweld, vernedering, onderdrukking of geweld richting de kinderen hebben geen Bijbelse regel om op terug te vallen. Vaak hanteren kerken daarom een derde grond, namelijk ernstige overtreding van de geboden van God.

Wanneer het onrecht binnen het huwelijk erg groot is, is een echtscheiding geboden om partner en/of kinderen te beschermen. 

Ontwrichting van het huwelijk

In sommige gemeenten gaat men uit van het goede van een huwelijk: de verbondenheid in liefde en zorg voor elkaar. Als binnen het huwelijk deze verbondenheid wordt verbroken of nooit is ontstaan, is het huwelijk in feite al kapot. Wat paradijselijk was bedoeld als een levenslange verbinding is door de gebrokenheid van het leven kapot gegaan. Een juridische scheiding is dan alleen de bevestiging van de feitelijke scheiding.

Tucht

In kerken waar een actieve tuchtpraktijk is, zal echtscheiding vrijwel altijd leiden tot afhouding van het Heilig Avondmaal van één of beide partners. Het criterium hiervoor is of je ‘schuldloos’ of ‘schuldig’ gescheiden bent. Wie schuldig is, wordt uitgesloten. De onschuldige mag aangaan.

Als er bij een echtscheiding geen duidelijke schuldige kan worden aangewezen, bijvoorbeeld omdat jullie samen tot de conclusie zijn gekomen dat het niet meer gaat en dat een scheiding jullie enige uitweg is, is dat voor de kerkenraad problematisch. Soms zullen beide partners worden afgehouden. Soms wordt besloten dat de partners wel aan mogen gaan, maar wordt er een publiek oordeel over de scheiding uitgesproken.
 

Verantwoordelijkheid voor gescheiden mensen?

Voor veel kerken is de afhandeling van de scheiding een onderdeel van de vermaning en de tucht rondom scheiden. Hoewel het huwelijk niet meer te redden is, moet de schade zo veel mogelijk worden beperkt. Dat is een lijn die God zelf kiest. Wanneer de mensen door hun gebrokenheid overgaan tot echtscheidingen, wordt de praktijk van de echtscheidingsbrief (Deuteronomium 24) gebruikt om de schade te beperken.

Van gescheiden mensen wordt gevraagd dat zij ook na de scheiding trouw zijn aan elkaar. Paulus geeft de mensen die hij een echtscheiding toestaat het volgende mee: ‘Bedenk dat u door God geroepen bent om in vrede te leven’ (1 Korintiërs 7: 15). Dat neemt consequenties met zich mee.

Je wilt niet het onderste uit de kan halen, maar komt tot een eerlijke verdeling. Als er alimentatie betaald moet worden, dan wordt de hoogte daarvan op een eerlijke manier bepaald. Je kunt geen informatie achterhouden om meer te krijgen of minder te betalen. Voor de kinderen tref je een regeling die goed is voor de kinderen en waarin beide ouders betrokken zijn.

Hertrouwen?

Ook over hertrouwen bestaan in christelijk Nederland veel verschillende gedachten. Ook nu is het onmogelijk om een algemeen geldende leer te beschrijven. Ook hierover kun je het beste eens met je voorganger in gesprek gaan, het liefst voordat je een nieuwe liefde hebt ontmoet.

Hieronder worden weer een aantal standpunten besproken, zodat je een idee krijgt wat je verwachten kunt en welke argumenten worden gebruikt.

Hertrouwen mag nooit

De kerken waarin een scheiding nooit wordt toegestaan, staan zeker nooit een hertrouw toe. Wanneer samenleven werkelijk onmogelijk blijft, is alleen een scheiding van tafel en bed mogelijk. Jij moet blijven zoeken naar verzoening en terugkeer naar je partner.
Zij baseren zich op de algemene regel van Paulus: ‘Wie gescheiden is moet alleen blijven of naar zijn partner terug keren’ (1 Korintiërs 7: 11) en de woorden van Jezus die elke vorm van hertrouwen verbindt aan overspel (Matteüs 5: 27-28 / Matteüs 19: 7-10 / Marcus 10: 11-12 / Lucas 16: 18).

Het kan echter gebeuren dat je ex een ander ontmoet. Hij of zij kan de scheiding van tafel en bed na drie jaar laten omzetten in een echtscheiding zonder dat jij dat kunt tegenhouden, en kan vervolgens opnieuw trouwen. In dat geval is de weg terug afgesloten. In de meeste kerken ben jij dan ook vrij om een nieuwe relatie aan te gaan.

Hertrouwen mag alleen als je ‘onschuldig’ gescheiden bent

Kerken die werken met de echtscheidingsgronden maken meestal onderscheid tussen de ‘schuldige’ en de ‘onschuldige’. Wanneer je buiten je schuld gescheiden bent, omdat je ex is vreemd gegaan, omdat je ex je heeft verlaten buiten jouw wil of omdat er sprake was van mishandeling, dan kun jij opnieuw trouwen. Ben jezelf degene die de scheiding heeft veroorzaakt, dan is de weg naar een nieuw huwelijk afgesloten.  

Hertrouwen mag na berouw

Er zijn veel kerken die na verloop van tijd een nieuw huwelijk toestaan. Zij kijken hierbij wel naar schuld, maar geven daaraan niet het laatste woord. God is een God van liefde en genade en die kerken proberen dat ook te zijn. Zij hanteren hierbij meestal twee criteria:

• ­Heb je berouw over wat je gedaan hebt?
• ­Heb je er alles aan gedaan om de zaken na de scheiding goed te regelen? Ben je eerlijk naar je ex, zorg je voor je kinderen, verspreid je geen laster?

Deze handelingswijze is gebaseerd op vergeving en een nieuw begin. Bij God is vergeving voor de grootste zondaar. Jezus’ bloed wast ons schoon, wat wij ook gedaan hebben. Wij worden daardoor een nieuw begin. Daarbij mogen opnieuw de woorden klinken: ‘Het is niet goed dat de mens alleen is.’

veelgestelde vragen

Wat is kwaadwillige verlating?

Wanneer een ongelovige partner wil scheiden van een gelovige partner wordt dit kwaadwillige verlating genoemd. Dit kan voorkomen bij een ongelovig, getrouwd stel, wanneer één van beide partners gelovig wordt. Deze grond om te scheiden is gebaseerd op 1 Korintiërs 7: 12-16.

Soms wordt deze grond meer een principe. Als je partner je verlaat en niet de bereidheid heeft om nog aan het huwelijk en terugkeer te werken, dan ben je ‘kwaadwillig verlaten’. Je mag dan in een scheiding toestemmen.

Moet je scheiden als er sprake is van overspel?

Nee.

Als het overspel is beëindigd en jullie allebei verder willen met jullie huwelijk, kan overspel overwonnen worden.

Onderschat het effect van overspel echter niet. Het vertrouwen van de bedrogene is geschaad. Dat kan niet gemakkelijk geheeld worden. Ook als er sprake is van vergeving is de relatie niet gelijk hersteld. Meestal is er een periode van hard werken voor nodig om weer tot elkaar te komen.

Het is bijna altijd noodzakelijk om in die periode in relatietherapie te gaan. Soms staat het overspel op zichzelf, maar meestal is het een gevolg van een verwijdering die al jaren duurt. Tijdens de therapie kan over die verwijdering en de oorzaak daarvan gesproken worden. De therapeut leert jullie naar elkaar te luisteren en open te staan voor de gevoelens en gedachten van de ander.

Misschien huiver je om de stap naar een relatietherapeut te zetten. Het kan voelen als falen dat je hulp nodig hebt. Misschien schaam je je ervoor. Bedenk echter dat deze gevoelens bij een echtscheiding nog veel groter zullen zijn. Dat kun je met deze stap wellicht voorkomen.