‘Jij begrijpt mij toch niet!’ ‘Jij doet altijd zo moeilijk!’ Herken je dat? De communicatie met je partner verloopt waarschijnlijk niet zo soepel. In meer dan de helft van de scheidingen spelen communicatieve problemen een rol. Praten met je partner is nodig, maar soms ook heel lastig.

Voor en tijdens de scheiding moet er veel worden gepraat, over alle praktische afspraken, maar ook over emotionele dingen. Om die gesprekken beter te laten verlopen is het handig om te onderzoeken op welke manier jullie communiceren. Vaste patronen nemen voorspelbare ruziepatronen met zich mee. Als je weet wat je kunt verwachten, scheelt dat enorm.  

Miscommunicatie gaat snel

Wanneer twee mensen met elkaar samenleven, ontstaat er een vertrouwde manier van communiceren tussen hen. De verwachtingen en verlangens van beide partners zijn over en weer bekend, en hoeven niet steeds opnieuw te worden uitgesproken. Er zijn niet veel woorden nodig om elkaar te begrijpen, een half woord is genoeg.

Maar niemand blijft hetzelfde. Je wordt ouder en gaat anders over dingen denken. Door je carrière of je kinderen veranderen je verwachtingen van je huwelijk, bijvoorbeeld je gevoel over jullie taakverdeling of je verlangens voor je eigen ontwikkeling. Er kunnen dingen gebeuren die jullie leven op de kop zetten.

Het is belangrijk om steeds opnieuw te praten over gevoelens en verwachtingen. Wanneer dat niet gebeurt, ontstaat er scheefgroei tussen de communicatie en de werkelijkheid. Vaak denken we te begrijpen wat de ander bedoelt op basis van vastgeroeste patronen. Maar het halve woord dat eerder genoeg was, kan er helemaal naast zitten, omdat de onderliggende realiteit veranderd is.  

Relatie- en ruziemodellen

Hoewel ieder stel uniek is, kunnen er drie soorten relaties worden onderscheiden. Binnen zo’n relatie ontstaan vaste patronen om te handelen en te communiceren, waardoor het gedrag van de partners voorspelbaar wordt. Wanneer zo’n relatie onder druk komt te staan, wordt ook op een voorspelbare manier ruzie gemaakt.

In een autonome relatie blijven de beide partners onafhankelijk van elkaar functioneren. Ze trekken voornamelijk hun eigen plan en stemmen dat alleen af op de ander als dat nodig is doordat plannen elkaar doorkruisen.

Bij een conflict tussen de partners zullen zij hun onafhankelijkheid nog vergroten. Er is sprake van symmetrische escalatie wanneer beide partners het contact verbreken en weigeren nog langer energie te steken in de relatie. ‘Je bekijkt het maar!’

In een taakgerichte relatie functioneren de partners complementair aan elkaar: ze vullen elkaar aan in het uitvoeren van de taken waar ze samen voor staan. De taakverdeling wordt een patroon waarover weinig overleg hoeft te zijn. Veel ouders van jonge kinderen hebben een taakgerichte relatie.

Wanneer de automatismen worden doorbroken, bijvoorbeeld door veranderde behoeften, ontstaat een patroon van dwingen en terugtrekken. Doordat de relatie taakgericht is, blijven de partners zich focussen op gedrag. Ze eisen dat de ander hetzelfde gedrag blijft vertonen. In reactie hierop zal de ander zich terugtrekken. Overleg komt moeilijk tot stand.

In een overlegrelatie ligt de nadruk op het overleg tussen de partners. Beide partners willen alles in overeenstemming met de wil van de ander doen en willen in elke beslissing van de ander betrokken worden. Er is sprake van een twee-eenheid.

Bij ruzie wordt deze twee-eenheid doorbroken, omdat er geen overeenstemming tussen de partners is. Zij zullen er dan op gericht zijn de ander te overtuigen en het eens te worden. Een compromis, waarin wordt vastgesteld dat beide het oneens zijn en een middenoplossing kiezen, is daarom onmogelijk. Overleg leidt wel tot eindeloze discussies, maar niet tot een oplossing. Dit noemt men interpunctie, omdat er nooit een punt wordt gezet, maar altijd een komma.

Praten over het ‘waarom’

Het is belangrijk om te praten over de scheiding. Begrip over het ‘waarom’ is een essentieel onderdeel van een scheiding en de verwerking daarvan. Vertel je partner daarom eerlijk waarom je wilt scheiden. Maak het niet mooier om de pijn te verzachten, maar spreek ook niet in verwijten.

Wanneer de scheiding niet jouw keus is en je weet nog niet precies waarom je partner wil scheiden, spreek hem of haar er dan op aan, hoe moeilijk je het ook vindt om erover te beginnen. Begrijpen waarom je relatie geen stand heeft kunnen houden, zal je helpen je verdriet te verwerken.

Bespreek samen hoe jullie relatie is verlopen en waar de verwijdering tussen jullie is ontstaan. Na de scheiding zul je niet snel zo’n gesprek hebben. Probeer open te staan voor het verhaal van je partner. Erken elkaars gevoelens. Daarvoor hoef je het niet met elkaar eens te zijn!  

In de praktijk van de scheiding

Als je uit elkaar gaat, wordt de communicatie (nog) moeizamer. In de meeste gevallen is er een ‘verlater’ en een ‘verlatene’. Hierdoor zullen jullie gedachten en gevoelens over de scheiding enorm verschillen. Bovendien is er – nu het zo ver is – geen reden meer om elkaar echt te bereiken. De ergernis en de spanningen zullen dus toenemen. Het is daarom verstandig nu al fysiek uit elkaar te gaan. Zoek een tijdelijke oplossing, bijvoorbeeld bij familie.

Neem de tijd om enige afstand te nemen en aan het idee te wennen. Uiteindelijk zul je met je partner om de tafel moeten om allerlei praktische zaken te regelen. Beperk je in die gesprekken tot de concrete afspraken die gemaakt moeten worden. Een paar tips:

• ­Spreek vanuit jezelf (ik-boodschap)
• ­Beperk je tot de concrete afspraak, haal geen oude koeien uit de sloot
• ­Maak geen verwijten
• ­Verwoord je verlangen
• ­Probeer positief te luisteren: de ander is er niet op uit om je te kwetsen
• ­Wees specifiek in wat je wilt
• ­Vraag door tot je de ander begrijpt (vul niet zelf in!)
• ­Wees niet onredelijk
• ­Als je partner onredelijk is, wees dan niet onredelijk

Als je denkt dat je dat niet kunt zonder ruzie te krijgen, neem dan een mediator in de arm. Hij/zij kan ingesleten patronen in de communicatie doorbreken en jullie helpen naar elkaar te luisteren.

veelgestelde vragen

Wij hebben altijd ruzie. Hoe kunnen we toch effectief communiceren?

Communicatiepatronen kunnen zijn vastgeroest, waardoor jullie niet meer anders met elkaar kunnen praten. Samen komen jullie altijd weer uit in een ruzie. Neem dan een mediator in de arm. Een mediator probeert jullie op één lijn te krijgen. Hij of zij kiest nadrukkelijk geen partij, maar helpt jullie om naar elkaar te luisteren en te werken aan een nieuwe vorm van communicatie.

Zeker als er kinderen zijn, is het belangrijk duidelijke afspraken te maken, waar jullie allebei tevreden mee zijn en die jullie in de toekomst zullen nakomen. Niets is schadelijker voor kinderen (voor, tijdens en na de scheiding) als ruzie tussen ouders. Een mediator kan jullie helpen om het belang van de kinderen voorop te stellen en tot goede afspraken over zorg en wonen te komen.  

Waarom praten met mijn partner als ik alles door mijn advocaat kan laten afhandelen?

Wanneer jullie allebei een eigen advocaat hebben, is het inderdaad mogelijk om de hele scheiding door je advocaat te laten afhandelen. Er hoeft geen persoonlijk contact meer te zijn met je ex. Maar voor het verwerken van je scheiding is dat niet aan te raden.

De advocaat zal je geen antwoord kunnen geven op het waarom van de scheiding. Dat kan alleen je partner. Begrijpen waarom je relatie geen stand heeft kunnen houden, zal je helpen je verdriet te verwerken.

Daarnaast zal je advocaat je belangen zo goed mogelijk verdedigen. Dat is tenslotte zijn baan. Maar het gevaar van een ‘vechtscheiding’, waarin jullie allebei het onderste uit de kan willen, is dan groot. Voor je verwerking levert dat echter weinig op. Door de vastgehouden verwijten en ingehouden emoties zullen de bitterheid en de wraakgevoelens alleen groter worden.

Wanneer er kinderen in het spel zijn is een ‘vechtscheiding’ helemaal niet aan te raden. Het welzijn van de kinderen wordt voor een groot deel bepaald door hoe vaak en hoe heftig hun ouders ruziën. Bovendien kunnen ze problemen krijgen met hun loyaliteit richting jullie.

tips

tip 1 | Doorbreek jullie ruziemodel

Elke relatie heeft vaste patronen in de communicatie, waaruit vaste ruziepatronen voortkomen. Wanneer jullie allebei in dit patroon blijven communiceren, kom je niet veel verder. Als je ziet in welk model jullie zitten, kun je het patroon wellicht doorbreken.

In het stukje ‘voor‘ worden drie modellen beschreven. Denk eens na over de manier waarop jullie met elkaar omgingen toen het nog goed ging tussen jullie, bijvoorbeeld op een gewone weekdag of tijdens de vakantie.

Herken je een relatiemodel? Alle relaties hebben kenmerken van alle drie de modellen, maar er zal een overheersend model zijn. Herken je ook het ruziemodel dat bij deze soort relatie hoort? Welke rol heb jij daarin?

Bedenk voor jullie volgende gesprek op welke manier jij het patroon wilt doorbreken. Schrijf op wat je wilt zeggen en oefen hardop. Bedenk vanuit het ruziemodel hoe je partner waarschijnlijk zal reageren en bereid een reactie voor. Wees niet ontmoedigd als het je niet gelijk lukt dit het hele gesprek vol te houden. Verandering kost tijd!  

tip 2 | Spreek gespreksmomenten af

Gesprekken over de scheiding zijn beladen met allerlei emoties die een goed gesprek bemoeilijken. Spreek momenten af waarop jullie met elkaar in gesprek gaan. Je hoeft dan niet ‘bang’ te zijn dat je door je partner wordt overvallen en ineens midden in een onderwerp zit waar je niet aan toe bent.
 
Bereid de gesprekken goed voor. Probeer onderscheid te maken tussen je emoties en je wensen. Over je gevoel kun je immers geen afspraken maken. Schrijf op wat jij wilt zeggen en oefen hard op. Verwoord je boodschap niet in verwijten, maar in verlangens.