Wat zegt de bijbel

Als je christen bent en je worstelt in of met je huwelijk, waardoor je nadenkt over een mogelijke scheiding, dan vraag je je misschien ook af: ‘Mag scheiden wel van God?’ Een begrijpelijke vraag. Als je je leven met God wilt gaan, kun je zo’n ingrijpende beslissing niet zonder Hem nemen.

Over deze vraag is onder christenen geen algemeen geldend antwoord. De Bijbelgedeelten die over echtscheiding gaan, beschrijven specifieke situaties en zijn op verschillende manieren uit te leggen. Bovendien is iedere huwelijkssituatie uniek en kunnen we hier geen algemene regels geven die voor jou gelden, zonder dat we jouw specifieke ins en outs kennen. We beperken ons daarom tot het bespreken van twee belangrijke Bijbelgedeelten.

In het evangelie wordt een gesprek beschreven dat Jezus heeft met een aantal Farizeeën. Ze vragen Hem: ‘Om welke redenen mag een man zijn vrouw verstoten?’ Dit gesprek is te vinden in Matteüs 19: 3-10 en Marcus 10: 2-12.

Gods bedoeling: het huwelijk

Jezus antwoordt niet direct op hun vraag. Hij vertelt hen over de bedoeling van het huwelijk. God heeft bij de schepping van de mens gelijk gezegd: ‘Het is niet goed als de mens alleen is.’ Daarom heeft Hij hem een partner gegeven, een gelijke, om mee te leven. In een huwelijk laten zij alles achter van hun oude leven en geven zich volledig aan elkaar, ze worden een eenheid (Genesis 2: 24).
Zo’n verbinding is bedoeld als een veilige plek waarin een man en een vrouw elkaar liefhebben en ondersteunen. Trouw aan elkaar is daarin heel belangrijk, het is niet de bedoeling dat die band verbroken wordt. ‘Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’

Aardse werkelijkheid: echtscheiding

Maar de werkelijkheid van de gebroken schepping is niet zo mooi. Het huwelijk is lang niet altijd een veilige plek waar liefde en zorg de boventoon voeren. Ernstige misdragingen als geweld en vernedering kunnen de band tussen mensen kapot maken. Maar ook zonder dit soort uitwassen kunnen man en vrouw van elkaar vervreemden.

Er gebeuren dingen die beide echtelieden anders verwerken: een overlijden, een ontslag, het uitblijven van een kind. Of de communicatie wordt steeds slechter waardoor ruzie de boventoon voert. Hoe zeer ruzie het leven kan vergallen, weet ook de spreukendichter. ‘Je kunt beter in een hoek op het dak wonen of zelfs in de woestijn, dan in een huis waar ruzie heerst,’ zegt hij (Spreuken 21: 9, 19).

Echtscheidingsbrief

Als het in een huwelijk slecht gaat, kunnen er redenen zijn om uit elkaar te gaan. In de tijd van Jezus was er een ruime echtscheidingspraktijk, gebaseerd op de echtscheidingsbrief uit de wet van Mozes.

Mozes beschrijft deze praktijk in Deuteronomium. Als een man om een of andere reden van zijn vrouw afwilde, kon hij haar wegsturen. Hij moest haar dan wel een echtscheidingsbrief meegeven, waarin hij verklaarde dat deze vrouw niet vanwege overspel was weggestuurd. Op overspel stond namelijk de doodstraf. De vrouw kon met deze brief haar eer bewaren en een nieuw huwelijk aangaan (Deuteronomium 24: 1-2).

Deze praktijk werd in het Nieuwe Testament nog volop gebruikt (Matteüs 5: 31). De discussie ging dan ook niet over het verstoten zelf, maar over de vraag wanneer dit wel en wanneer dit niet is toegestaan. Er staat immers ‘om een of andere reden’. Er waren rabbijnen die alleen ernstige redenen toestonden, maar er waren er ook die genoegen namen met ‘niet onderdanig zijn’ of zelfs ‘niet kunnen koken’.

Verstoten is onrecht

Jezus gaat echter niet op de redenen in. Hij wijst de hele praktijk van het verstoten af. Die praktijk is alleen toegestaan omdat mensen harteloos en koppig zijn. In feite wordt de vrouw onrecht aangedaan als zij wordt weggestuurd. Daarom wijst God het wegsturen van je vrouw krachtig af in Maleachi. Wie dat doet, besmeurt zichzelf met onrecht (Maleachi 2: 16).

Jezus gaat nog een stap verder. Zoals hij vaak de wet van Mozes aanscherpt, doet Hij dat ook hier. Het onrecht blijft namelijk niet beperkt tot de weggestuurde vrouw, het waaiert uit naar anderen. Hij zegt: ‘Als je je vrouw wegstuurt en met een ander trouwt, dan pleeg je overspel. Ook de man die vervolgens met de weggestuurde vrouw trouwt, doet dat.’

Jezus stelt hier niet het hertrouwen ter discussie. Voor een weggestuurde vrouw was er geen andere weg om te overleven. Het gaat Hem om de gevolgen van het verstoten. Het gedrag van één, de man die verstoot, leidt tot het overspel van vier. Des te meer reden om niet te verstoten.

Paulus: de regel in de praktijk

Het tweede gedeelte is uit de brief aan Korintiërs. Paulus heeft van de gemeente een aantal vragen gekregen over huwelijk en echtscheiding. Zijn antwoorden staan in 1 Korintiërs 7: 10-17.

Paulus begint met de algemene regel voor huwelijken: ‘Een vrouw mag niet scheiden van haar man en een man mag zijn vrouw niet wegsturen.’ Vervolgens bespreekt Paulus een specifiek geval dat speelde in Korintië. Hij geeft aan dat er geen algemene regel is die hiervoor geldt. Hij geeft daarom een pastoraal advies, gebaseerd op de woorden van God en geïnspireerd door Zijn Geest.

Deze manier van handelen is voor ons heel herkenbaar. Ook wij lopen tegen situaties op waarover niet letterlijke adviezen in de Bijbel zijn opgenomen. Paulus laat ons zien op welke manier we in zulke situaties moeten handelen: pastoraal, gebaseerd op Gods woord, geïnspireerd door de Geest.

Verlaten worden

Er waren in Korintië mensen die al getrouwd waren, voordat zij tot geloof kwamen. Hierdoor was er in die huwelijken een gelovige partner en een ongelovige partner. Werd er nu van de gelovigen verwacht dat zij weggingen bij de ongelovigen?

Weer geldt er een algemene regel: ‘Laat iedereen blijven waar hij of zij was toen hij tot geloof kwam.’ Je hoeft je leefsituatie niet te veranderen. Als je ongelovige partner bij je wil blijven, blijf dan ook bij hem en initieer geen echtscheiding. Als je ongelovige partner echter niet bij je wil blijven, maar zelf bij je wil weggaan, dan hoef je niet koste wat het kost bij iemand te blijven.

veelgestelde vragen

Wat zijn de belangrijkste Bijbelgedeelten over scheiden?

Deuteronomium 24: 1-2 : Praktijk van de echtscheidingsbrief

Maleachi 2: 16 : God verafschuwt het wanneer een man zijn vrouw wegstuurt

Matteüs 19: 6 / Marcus 10: 9 : Wat God heeft verbonden, mag de mens niet scheiden

1 Korintiërs 7: 10-11 : Degenen die getrouwd zijn geef ik, nee, niet ik, de Heer geeft hun het volgende gebod: een vrouw mag niet scheiden van haar man en een man mag zijn vrouw niet wegsturen.

Is echtbreken hetzelfde als echtscheiden in de Bijbel?

Nee.

Het woord echtbreken betekent het plegen van overspel. Daarover is de Bijbel overal duidelijk over: het mag niet.

Echt scheiden is het verbreken van een huwelijk. Ook in de Bijbel werd een huwelijk publiek gesloten met mensen en God als getuige. Bij een scheiding wordt deze verbinding beëindigd.

Bestaat de beëindiging van een huwelijk ook voor God?

Ja.

Een huwelijk wordt ook in Bijbel gezien als een publieke aangelegenheid waarbij mensen en God getuige zijn (Bijv. Maleachi 2: 14). Het hebben van gemeenschap is niet hetzelfde als trouwen. Ongehuwden die gemeenschap hebben, wordt opgedragen te trouwen (Bijv. Deuteronomium 22: 29). Zij zijn dus nog niet getrouwd. Een huwelijk kan officieel ontbonden worden, door het geven van een echtscheidingsbrief, de juridische procedure uit die tijd.

Sommige mensen zeggen dat een huwelijk voor God niet kan eindigen. Dat, wat mensen ook doen, in Zijn boekhouding de scheiding altijd blijft bestaan. Zij baseren zich op Matteüs 19: 6 / Marcus 10: 9 waar staat: ‘Wat God verbonden heeft, mag de mens niet scheiden.’

Jezus zegt dit als een aansporing om niet tot echtscheiding over te gaan. Hij zegt niet dat het niet kan, maar dat je het niet moet doen. Ook de afwijzing uit Maleachi (God verafschuwt de man die zijn vrouw wegstuurt) geeft de indruk dat God deze echtscheiding uiterst serieus neemt.

Bovendien heeft God in de tijd van Mozes de praktijk van de echtscheidingsbrief toegestaan. Dat het huwelijk werkelijk als ontbonden gold, blijkt uit het feit dat man en vrouw konden hertrouwen. Alleen een priester mocht niet met een weggestuurde vrouw trouwen, voor andere mannen was er geen belemmering.

Zegt de Bijbel dat overspel een reden is om te scheiden?

Niet direct.

Overspel is een heel ernstige manier om de huwelijksband kapot te maken. De Bijbel is hierover heel duidelijk: God keurt overspel altijd af. Het is zo wezenlijk dat het onderdeel van de tien geboden is.

In het Oude Testament wordt overspel ernstig bestraft: zowel de man als de vrouw moet worden gedood (Leviticus 20: 11 / Deuteronomium 22: 22). Het overspel is geen reden voor echtscheiding, maar voor terechtstelling. Nu bestaat de doodstraf voor overspel niet meer. Als we deze geboden toch willen volgen, kun je zeggen dat de echtbrekers ‘als dood’ mogen worden gezien. Een echtscheiding is dan mogelijk.

Jezus bespreekt in het gesprek met de Farizeeën de praktijk van de echtscheidingsbrief, maar op gevallen van overspel gaat Hij niet in. Hij geeft dat zelf aan als Hij zegt: ‘Wie zijn vrouw verstoot – om een andere reden dan overspel – en met een ander trouwt, die pleegt overspel’ (Matteüs 19: 9). Veel mensen concluderen op grond van deze tekst dat echtscheiding is toegestaan in het geval van overspel.

Jezus maakt het ons lastig door zijn reactie op de overspelige vrouw (Johannes 8: 1-11). Hij veroordeelt haar niet, maar stuurt haar terug naar huis. Naar haar huwelijk dus. Complicerend zijn ook Zijn uitspraken over de definitie van overspel. In het Oude Testament was overspel gemeenschap met iemand hebben (Bijv. Numeri 5: 12-13). In de Bergrede scherpt Jezus de wet van Mozes aan. Hij zegt: ‘Ieder die naar een vrouw kijkt en haar begeert, heeft in zijn hart al overspel met haar gepleegd’ (Matteüs 5: 27-28).